Buut

Karya I Gusti Putu Bawa Samar Gantang

Semeng remrem. Sayongé monyér, mapagut dingin ngutgut. Tan pasandal titiang nuluh lubukan. Nuluh pundukan carik. Ngentasin tegal. Ngeliwatin telabah, tukad. Menék tuun jurang. Tan marasa mamargi pitung kilométer, gumanti manggihin margi ageng.

            “Ampurayang jero supir titiang tuah makta jinah nem tali rupiah, napi dados numpang gumanti ka Tabanan?” pitakén titiang ring jero supir rikala nyetop bus Manis jurusan Pupuan-Tabanan.

            “Inggih dados,” baos jero supir sinambi makenyung olas lascaria asih ngaton titiang sareng okan titiang mabusana maong makodong turmaning uék.

            “Ibu titiang seduk,” sesed okan titiang saking inuni.

            Dibi sandé titiang makanda gedé sareng rabin titiang ngarebatin indik prabia masekolah. Pasemayan rabin titiang yan saja jati pastika pacang dados alaki rabi, lakar ngelanturang kuliah ngrereh S2. Titiang dados dosén maring IKIP swasta sambilang kuliah malih.

            Rabin titiang sané makarya ring Kantor Camat tan prasida ngawantu. Tondén malih titiang mobot ageng. Ngarempini limang bulan. Okan titiang Gung Gedé sampun mayusa tigang tiban. Sasukat titiang mobot, ruwetné tusing kodag-kodag.

            “Sira ngambil tipaté akélan muang taluhé abungkul ring pawaregan?” pitakén ibun titiang nyesed.

            “Titiang ibu nyorjor ka pawaregan ngambil ketipat muang taluhé, icén Gung Dé Alit. Ampurayang kadén titiang sampun wusan mabanten,” pisaut titiang.

            “Badah, nah kujang man. Kadén ibu sing Gung Gék ané ngambil. Tuah ja suba mabanten di Merajan. Ané tondén di Palinggih Balé Banjar,” ucap ibun titiang. “Pedalem Gung Dé Alit seduk. Nyanan wus ngajeng masiram lantas, nggih!”

            “Nggih” cawis Gung Dé Alit sambilanga ngajeng kilen-kilen.

            Wus masiram, maganti baju anyar. Kabenengan wénten akudang stél bakta titiang saking Jro Kauh.

            Gung Dé Alit mapelaléan awai. Yan suba ada peplayanan, Gung Dé Alit degeng. Krakak-krékék padidi. Punika anggén titiang bungan demen. Nanging digantiné ceréwét sukeh sajan nungkulang.

            “Anak kénkén dadi terus buut, apa ané kakerahin jag setata mayegan cara méng ajak cicingé?” pitakén ibun titiang ring balé jineng.

            “Indik jinah. Sampun abulan titiang tan naur kuliah. Wénten akudang pekaryan kuliah durung pragatang titiang. Lén weteng kéné gedé. Lén Gung Dé Alit ceréwét. Kelés asané keneh titiang. Kadi rasa titiang uyut ngandain kamen suba uék,” tutur titiang.

            “Nah kéné ento. Adané idup makulawarga, jelé kalawan melah ento mabesikan. Cara payuk ajak tekep, lamun apa ja adéngné nekepin, jag pasti lakar makrumpungan. Nah yan dadi pangda nganti kepéh belah,” piteket ibun titiang. “Jani makejang apang pada saling ngalah. Yan makejang tusing nyak ngalah pragat buut sabrut uyut.”

            “Tiang magedi karana tan tahen uyut. Luwungan ngalah gén suba,” ucap titiang.

            “Nah kéto suba alahang ragané, liu anaké buut ring kulawargané krana tusing ada nyak ngalah. Biasané anak sugih uyutné krana mamiteraan. Yan nak lacur tusing ada lén uyutné ulian pipis. Man matuané di Jro Kauh kénkén?” pitakén ibun titiang nyesed.

            “Matuané makanda ajak rabin titiang. Ada dogén uyutané nganti puik. Ajak tiang biasa-biasa dogén. Rabin titiang keras, matuané keras. Paturu kekeh jangkeh keras. Ribut dadiné uyak buut tan papegatan. Kutek geruh asané kulawargané.”

            “Man sasukat matuané buka dadua pénsiun tusing dadi guru, apa jani gegaéné?” pitakén ibu titiang sambilanga majejahitan di balé jinengé, kénten masi titiang sareng makarya.

            Wusan masan nyakan sawetara jam sia semeng makéh pada nyama brayané rauh matulungan. Ajin titiang makarya garasi montor, tanggal Solas Septémber rahina Saniscara pacang kaplaspas turmalih macaru alit.

            Makéh pailénan banten pemakuhané. Madaging caru siap brumbun dados 33 tanding. Nasi putih 5 tanding. Peras lis sorohan jangkep. Pemelaspasané: biu kaonan soroh pat, prasyascita luwih, durmanggala, durmanyita, pabersihan, matebasan sapuh daki, tulud daki. Lara malaladan panglepas kala. Pageh urip, pengambéan. Madaging tebasan kurenan, Semara Ratih, tebasan pamelaspasan. Jangkep pangurip-urip, getih siap putih. Getih bébék wadahin takil. Pamor macampur kulit atakil. Sigsig jaja begina matunu. Sigsig ambuh, madu, janten, toya kumkuman, paso anyar penyasah. Punika sami kakaryanin sameton, gumanti pelinggihan sang muputang peras lis sorohan sami abesik.

            “Aji!” ucap okan titiang Gung Dé Alit nyesed ajiné rauh, sambilanga mamontor-montoran nyagjagin gangsar.

            “Adi tusing ada asuné majelawatan ngongkong. Biasané kasil kakongkongané?” baos rabin titiang maring Gung Dé Alit.

            “Asuné sané celapat-celapat ring margi sampun telas mati kacetik olih petugas éliminasi. Kéto masi asuné dini. Makéh asuné macetik baan mamuduh keni virus rabiés,” pisaut titiang.

            “Ampurayang titiang Rai,” pisaut rabin titiang maring titiang.

            “Ampurayang taler titiang Raka,” welas titiang makenyung.

Sukra, 11 Septémber 2009, Wuku Gumbreg, Sasih Katiga. Sang Surya matangi saking pakolemané, tejané putih kuning kaemasan. Kala semeng galang surya, Ida Bagus Purwa muputang pailénan banten pamakuhan muang pacaruan alit melaspas balé garasi. Sami sameton sibeh ring Merajan Gedéné rauh nyaksi.

            “Nah mangkin sami ngrestiti mabakti mangda sada rahayu tan kakenéng ribut buut,” ujar Ida Bagus Purwa.

            Rabin titiang makenyung. Titiang taler makenyung. Kenyung kawales kenyung. Langité pelung karasa dayuh. Tan malih mamiuh buut. PE


TAGS :

Mahindu Dewi Purbarini

I Gusti Ayu Putu Mahindu Dewi Purbarini lahir di Tabanan, 28 Oktober 1977. Puisi-puisinya dimuat di Tabloid Wiyata Mandala, Bali Post, Majalah Buratwangi, Canang Sari, dan Majalah Ekspresi. Pernah menjadi pengasuh majalah sastra remaja Akasa dan Sanggar Sastra Remaja Indonesia (SSRI) Bali di Tabanan.

Komentar