Gedé Penida

wit gambar: pixabay.com

Ring pasisi Kusamba peteng remrem guminé. Sang surya masadu ring segara pacang kelem makolem, barak yéh pasihé sekadi sebet lakar mapalasan. Awai sampun pasihé masaput matan ai, ombak pagrudug kisi-kisi ngalih pasisi. Mén Sunari menahin jaring sambilanga melengin pianakné adiri. Pianakné suba kelih maadan Gedé Penida. Marasa aget ngelah pianak sekadi Gedé Penida jemet magaé lan masekolah. Suud masekolah di SMP sing taén glantak-glintik, gegaén bendégané lasah jemaka, uling menahin jaring, masangin umpan, kanti madagang bé di Peken Kusambané, tuah ka tengah pasihé tusing taén ulian tuara banga tekén méméné. I Gedé Penida iteh masang umpan di pancingé. Nanging dinané dugas ento tusing sekadi biasané. Paliatné Gedé Penida manerabang sawang diastun limané iteh masang umpan di pancingé.

Nadak sara Gedé Penida matakon, “Mé, ngujang kayang kelih tiang sing dadi nutug i bapa ka tengah pasihé? Soléh pesan idup di sisin pasihé nanging tuara taén ka tengah pasihe…”

“Ngujang gedé tumbén matakon buka kéto ajak méme tusing ada patakon ané lén takonang Gedé?”

Masaut Gedé Penida, “Kéné Mé, yén acepok pinda tiang waléka ngidayang nyaru-nyaru nanging sesai tiang waléka tekén timpal-timpalé tiang sambata getap tekén ombak tusing bani ka tengah pasihé, cara anak luh tiang sambata mé. Buina liu ngorahang tiang tusing mesib cara Bapa Jati.”

Keneh Mén Sunari ngruntag, patakon ené madakanga apang tusing takonanga uling pianakné nanging jani takonanga buina misi mamaksa nagih sautin. Makelo Mén Sunari tuara ngelah pasaut apa.

“Ngudiang mendep, Mé? Jani doén tiang matakon tekén meme. Ajanian tiang tuara taén nagih kéné-kéto tekén mémé, jani batek nagih abesik doén tuara sida mémé ngisinin!”

“Mémé tusing maang Gedé ka pasih nak ulian sayang tekén Gedé,” kéto pasaut Mén Sunari.

“Apa Mé, sayang? Makejang timpal-timpalé banga menék jukung tekén reramané, apa ento tusing sayang tekén pianakné? Sing ké mémé pelih mejang sayang tekén tiang? Liu timpal tiangé orahina bin menék jukung ka pasih uling cenik.”

“Cutet mémé tusing ngemaang Gedé milu ka pasih. Ketimbang keto adén ané lén tuturang apang Gedé nawang kénkén ipidan mémé dugas bajang di pasisi Kusamba.”

Masaut banban Gedé Penida, “Nah Mé!”

Kenehné dong dot pesan nawang apa ngranaang tusing banga menék jukung nutug bapané ka pasih.           Dinginé ngangsan ngulgul nanging tuara karasayang ban Mén Sunari tekén Gedé Penida. Ditu lantas méméné macerita.

“Pidan mémé ngoyong di pasisi Kusamba, mémé dadi tukang suwun nuju ada ngaba barang ka jukungé lakar ka Nusa Gedé, kéto masi ada anak uling Nusa Penida lakar ka Bali, kéto gaén méméné sesai anggo payuk jakan. Kulit méméné  selem nanging mémé manis sambata tekén anaké liu. Liu trunané ngarangin nagih ngalap tresnan méméné.”

“Jegég mémé pidan kanti liu anaké ngalih?” matakon Gedé Penida.

“Jegég dong tusing nanging manis abedik cara undis hé hé. To Gedé dogén bagus sing ulian mémé jegég.”

Mara akejep maan nutur sagét teka bapané uling peken nagih pamelin bé ané adepa ibi.

“Dé, pules malu mani lakar masuk!”

“Nggih bapa,” nglantas Gedé Penida macelep ka jumahan.

Mén Sunari marasa lega nepuk Gedé Penida dadi pianak ningeh munyi seleg magaé lan mlajah. Nanging dikénkéné marasa pelih ulian ada ané engkebanga teken Gedé Penida. Dugas bajang ada anak truna ané paling nguberin déwékné madan Gedé Jati ané dadi kurenané jani. Gedé Jati enu mindoné. Sakancan laksana ané ngaé lega setata gaéne tekén Gedé Jati tulungina ngaba barang, macanda ritatkala kenyel lan tedungina kala panes pasisi Kusamba nyegut kulitné. Nanging tusing ada kleteg bayu matunangan tekén Gedé Jati ulian suba cara manyama getih abungbung. Ulian sesai  dadi tukang suun lantas matepuk tekén anak muani mesib Gedé Penida jani, anaké muani ento madan Gedé Penida uling Nusa Penida. Gedé Penida tusing bagus sajan, kulitné selem nyiriang sesai majemuh, nanging ada ané tusing ngidang ngengsapang. Paliat anaké muani ento ening sajan ngaé dedeh kenehné. Ditu lantas mademenan ajak Gedé Penida.  Diastun suba mademenan ajak Gedé Penida nanging Gedé Jati nu sayang tekén déwékné

Mengkeb-mengkeb matunangan pelih laksananané kanti maawak dadua. Gedé Penida dugas ento sanggup lakar nyuang. Kéwala titah Hyang Widhi tusing kena baan. Sagét ade orta Gedé Penida kelem di pasih dugas ombaké gedé sajan. Dugas ento sedih lan tuara tawang kénkén sepatutné. Kanti papetengan das ngantung iba. Kénkén kadén unduké ento tawanga tekén Gedé Jati. Ditu Gedé Jati muktiang ané madan seken tresna sujati. Gedé Jati nyak ngajak ngantén diastun suba tawanga mawak dadua misi pagaén Gédé Penida di tengah basangné. Tuara ngelah pajalan lén diastun rumasa Gedé Jati dadi pacadang kuang ditu lantas nyak ngantén tekén Gedé Jati. Kéwala dugas ento ada tagiha tekén Gedé Jati. Apang tusing nyritayang unduké ené tekén pianakné bin pidan. Kéto masih kanti matuuh amun jani Gedé Jati tuara taén nempuh awakné. Unduké ento ané engkebanga tekén Gedé Penida.

Sing marasa petengé ngancan majalan. Gedé Penida ngebahang awak di balé tiiingé. Ada bolong abedik ngenah Nusa Gédéné pakinyitnyit sahasa ngauk-ngaukin déwékné. Kéto masi dingeha ombaké setata ngulgulin kenehné. Kapin kujang tuwah lekad di sisin pasihé. Kapin kujang idupé bin pidan ulian ngalih bé. Yén buat mati makejang anaké lakar mati, kéto ané taén bacane lan tuturina tekén guru agamané di sekolah. Ané lekad sinah lakar mati. Ané mati sinah lakar lekad  numadi bin. Yén sampun titah Sanghyang Parama Kawi di natahé bisa lakar labuh ngemasin mati. Dingeha Bapa Jati magrapan ngaé darang nasi buin mani lakar luas ka pasih. Intipa uling selagan jendélané dingeha matuturan tékén mémené .

“Gedé Penida suba masaré? Né bli ada pipis mani beliang bubuh injin atékor lan buku tulis. Dagangané payu makejang itunian mara bayaha sisané ibi.”

Sautiné tekén Mén Sunari, “Mirib suba bli.”

“Nah depang malu masaré mani pang seger bayuné masuk. Apang duweg tusing cara reramané belog kakéne. Ingetang pasumayané ipidan da pesan macerita tekén Gedé Penida indik kasujatianné makejang pang tusing ada ané malénan di kubuné ené. Gedé Penida suba pianak beline.”

Minab takut Gedé Penida lakar tusing sayang tekén reramané yén tawanga kasujatianné mekejang.

“Nggih bli, dija man pejang tresnan bliné kanti kelih amuniki Gedé Penida kéto masi tiang sida nyalanin manis pait idupé ngajak bli. Bli dadi tiang matakon?”

“Ngujang Wayan mamunyi kéto bwin, tresna sing dadi tuah di munyi ané penting laksana sing nyandang buin raosang. Ngujang tusing dadi Yan? Da doén matakon bin pidan bli ngaénang umah matingkat.”

“Ah tusing bli, amuniki suba bagia pesan idup tiangé. Bin pidan bli lakar nempuh tiang ngaénang adi Gedé Penida? Apa tiang tusing nu manis cara ipidan? Kadén bli pepes ngorahang tiang manis ipidan.”

“Bin pidan Gunung Agungé nongos di Nusa Penida kayang ento bli lakar nempuh Wayan. Ngujang Wayan matakon kéto apa kuang bukti tresnan bline? Pules malu, Wayan! Bli lakar ngorahin sekaa bendégané tengah lemengé mani lakar luas ka Nusa Penida. Ingetang ngaé sambel ajak nglablab tipat mani!”

“Nggih bli.”

Di kenehné Mén Sunari tuah bisa ngorahang ampurayang tiang bli. Minabang bli nawang di keneh tiangé nu ada lawat Gedé Penida kanti bli tusing lagas nempuh tiang.

Gedé Penida bengong ningehang Bapa Jati lan méméné matuturan. Mula sayang pesan Bapa Jati tekén déwékné. Kéto masi tuara taén dingeha muyutan ajak méméné. Aget pesan tiang Hyang Widhi diastun lacuré kekéné, nanging sugih baan tresnan rerama. Lantas Gedé Penida makeneh lakar milu menék jukung ajak bapané luas ka tengah arungané dot sajan luas ka pasih. Yén metari sinah lakar tuara banga, kéwala tuara sandang karasayang lekad di sisin pasihé tusing taén menék ka pasihé. Tusing ngidang ngidem Gedé Penida ngantiang galang kangin.

Kanti teka tengah lemengé ngénggalang Gedé Penida ngojog lan mengkeb di bucun jukungé tongos jaringé. Saru néngklep yéning tusing tlektekang. Tingalina bendégané ané lénan nyorog jukungé, kéto masi bapané. Majalan jukungé anjok-anjok di tengah arungané. Mara lakar bapané nyemak jaring ngénggalang pesu Gedé Penida. Makesiab bapané.

“Dé ngujang milu menék jukung ka tengah arungané kadén tuara pesan banga tekén i mémé?” sambilanga ngentungang jaringé uling jukungé kéto patakon Bapa Jati.

“Tiang ngidih pelih bapa, pengkung tusing nuutang munyinné i mémé. Rasayang nongos di sisin pasihé tuara nyandang takut menék ka arungané. Napi malih di pasihé nongos payuk jakan iragné,” kéto Gedé Penida masaut.

“Nah Dé, nak mara simalu menék jukung da malu tulungina bapa, negak ditu di bucu! Apabuin Gedé tondén biasa sinah lakar srayang-sruyung jukungé pantigang ombak. Bisa-bisa Gedé lempuyangan lan punyah majukungan,” kéto pabesené Bapa Jati sambilanga iteh ngulurin pancing.

Sajan cara pabesen bapané, anjut-anjut jukungé pantigang ombak. Makunar-kunaran paningalané Gedé Penida. Guminé karasa mapiteh, joh sawat tingalina ada lawat anak muani mesib cara déwékné makamben sarwa putih ulap-ulap. Di kenehné Gedé Penida ada patakon maadukan nyén lawat anaké muani ento adi mesib muané. Apaké ento lawat ulian ngipi. Apaké ulian mapineng sirahé pantigang ombak tepuk lawaté ento? Tuara ngidang naanang mapincer guminé lantas ebah Gedé Penida kanti engsap tekén déwék. Makelo engsap tekén déwék karasa ada yéh ning ané anget ngetélin muané. Mara kedat tingalina muan méméné. PE


TAGS :

I Ketut Sandiyasa

I Ketut Sandiyasa lahir di Désa Ngis, Kecamatan Manggis, Kabupatén Karangasem, 29 Mei 1983. Guru di SDN 5 Bugbug. Kumpulan cerpen Kupu-kupu Kuning Ngindang di Candidasa diganjar sastera Rancage.

Komentar