Salahang Déwa

pixabay.com

SUNARAN bulan macelep ka selagan-selagan punyan kayu di jaban pura Dalemé. Mirib suba ada jam solas, krama desané suba saka besik mapamit. Asep dupané samar-samar suba mabesikan nyujur langité galang, ngungsi tongos sujati pangaptiné apang uli punyung dadi misi. Makejang suba magampil-gampil krana suba peteng. Di sisi masi suba sayan sepi, tuah dagang bakso ajak dagang es ané enu matamped-tamped nutup dagangan. Dagang baksoné ngenah suba kenyel pesan madagang, dagangané lais masepuk tusing ada nang aketélan kuah baksoné masisa. Montor ané ituni baat misi bakso jani lakar dadi iying, suba makisid baatné jani ka kantongné. Pipis dagangané ngenggalang pejanga di kompekné. Jembungné suba makejang kedas. Kipak-kipek dagang bakso ané kaukina Mas Jarwo nolih jaban purané suba suung. Ingét tekén ada jembung baksoné enu ada di jeroan, majalan ia ka jeroan..adéng-adéng…sambilanga nyaruang jejeh.

            Di jeroan lampuné suba telah matianga, tuah sunaran bulan ané masawang-sawang gading dadi jalan matindakan. Makelo ia negak, laut majalan ka arep gedongé. Masila jampél ia negak. Tegak-tegakané suba cara anak lakar matapa. Uleng kayunné tuah abesik, mapinunas apang nyidaang ngemaang pipis kurenané buin mani. Dupa ané ada di arepné enjita di arep gedongé, kemik-kemik mangaturang pangampura, nunas iwang nyakupang limané ané suba ngejer naenang nyeh.

            Angob Mas Jarwo nepukin purané ané linggah tur ngreyeb maukir. Paling paliatné ngalih-ngalihin jembung baksoné ané orahanga ada di balé masandekan. Mula suba biasa Mas Jarwo madagang dini, suba makejang kenal dagang bakso ané baksoné bangkit tur pentolné cenik-cenik ento pasti magerung ngaba sepeda montor malinder kanti dagangané telah. Suba makelo ngalih-ngalihin ngenggalang ia mlaib krana ia ningeh munyi krasak-krosok uli tengah gedongé.

***

“Kénkénang tiang ngorahang ajak beli, yén beli mula tusing pesan taen nyak ningehang. Apa ané ada di keneh tiangé, apa ané ngaé tiang sebet tusing pesan beli nyak bareng ngrasaang. Tiang ngraos beli iteh ngisiang hp tusing ja ningehang apa ané sedeng raosang tiang.”

“Ané cén bli sing nyak ningehang?ané encén?Luh mula tusing ja med lakar ngajakin bli miegan. Nah..nah bli suba pelih da buin ene anggona sebet. Bli suba pelih.”

“Ae..pragat bli ngraos keto dogen, apang sing lantang dadine setata ngalah setata ngaku pelih. Seken to bli?”

Suba atiban makelone Luh Gadung ajak Gede Badung makurenan. Mula tusing pesan taen adung makurenan. Ada dogen ane ngranaang uyut. Uli mara bangun suba ngidaang lakar maiyegan magerengan saling batbat. Pisaga di samping umahné suba biasa ningehang ajak dadua uyut saling batbat. Mula saja ulian enu pada cerik. Ngantenné nadak ulian basangné Luh Gadung suba sayan ngedénang, suba beling matuuh telung bulan. Dugas ento telung dina ngeling ngepes Luh Gadung di kostné mara nawang déwékné beling. Kuliah kondén pragat buina Gede Badung dugasé ento sédeng nyusun skripsi. Nganten ulian kecelakaan kéto anaké nyambatang. Tusing ja reramanné Luh Gadung dogén ané ngrasayang lek, Pan Badung ané mara menek dadi kepala désa masi sanget pesan jengah nepukin pajalan pianakné buka kéto.

Makelo pesan unduké ené anggona sebet keneh. Lekné ulian Gedé Badung liu pesan ngelah gegélan. Disubané maorta Gedé Badung lakar ngantén ada nang ajak lelima anak luh mulihné Pan Badung nyekenang. Anaké Luh-luh ento ngeling nagih ngraos ajak Gedé Badung. Petengé jani Luh Gadung ajak Gedé Badung lakar mulih ngraosang indik upacara pawiwahané. Disubané matari nganten Pan Badung ané enu naenang gedeg basang ngelah keneh ngorahin ajaka dadua idup mandiri joh uli rerama. 

“Dé..mapan pajalan Gédéné mula suba pelih. Bapa tusing ja bisa lakar ngraos apa. Yén bapa tusing ja gédeg utawi sing demen géde nganten ajak i Luh. Kewala bes nu kuliah apa buin Gede sedeng nyusun skripsi jani suba ngelah belingan, ada masi rasa lek bapa ajak pisagané makejang. Apa buin cara ané suba majalan, yén ada pianak bapané ané suba ngantén tusing dadi ngoyong dini buin. To Mawinan jani Gede ajak I Luh nongos sik umah ané badauh. Tatakin tis panesé ajak dadua, bapa tusing ja lakar bareng-bareng buin.”

“Apa men jemak tiang gaéné pa?kenkenang tiang mayah ujian lan anggon ngaé skripsi? to I Luh masi sedeng beling sing ké pedalem bapa tiang konden magae?” Ngembeng-ngembeng yéh paningalané Gedé Badung ningehang raos reramané buka kéto.

Pak Badung tusing ja masaut ningehang pianakné ngraos buka kéto. Pan Badung nyrengseng ngalahin Gede Badung ané enu negak masebeng ucem. Makelo Gede Badung bengong saha nolih taring ané lakar mapasang lan kursi ané suba majejer. Mirib mrasa tusing adil, kondén ilang rasa bagiané nyidaang ngantén ajak gegelané ané suba ajaka matunangan uli SMA jani suba orahina ngoyong di umahné badauh tur ngalih pangupa jiwa padidian.

“Kuda Luh ngelah pipis?”

“Sing ada pipis buin tiang bli!”

“Nah…jani dogen bin cepok Luh..mani bli pasti nyidaang maan gegaen. Jani mulih luhé malu nyilih ajak memen bapan luhé.”

“Sing nyak!lek tiang bli, suba ping telu tiang kemu nyilih. Ané simalu dugas iraga mara ngoyong dini, makejang praboté dini ada ulian nyilih sik mémén tiangé. Ané dugasné nyilih pis ke dokter. Ané siduri krana bli kuangan pipis anggon ngaé skripsi. Jani buin orahin bli tiang kemu? Apa bli tusing ngelah lek?” nengkik Luh Gadung mara tundéna mulih nyilih pipis.

“Nah..nah nengil..lebian munyi! men sing nyak orahang sing! da bes cerewet, nyényé pesan!” Ngadésem Gedé Badung nepukin Luh Gadung ané enu majengking.

“Ngudiang bli gedeg, tiang suba uli malu ngorahang tusing nyak nu masi bli mamaksa. Ngudiang sing sik bapan bliné bli ngidih. kenken?”

“Nengil..megedi…ngusak-ngusak konsentrasi nak magaé dogen!selegang malu mlajah nyakan ajak ngaé darang nasi. Pragat nyeplok taluh dogen, mula saja males!Bli pesu malu!”

“Weeh..bli kal kija? pesu dogen! nu dogen cara pidan!”

Gede Badung ané suba gedeg pesan basangné ajak Luh Gadung ané nyényé tan ngodang magédi nyrengseng ngalahin kurenané ané enu nguél. Gedé Badung ngekoh ngoyong jumah krana tusing pesan taén Luh Gadung ngaénang lega kenehné, setata ngajak mauyutan. Ento awinan, Sesai pesan ia pesu nglindéng tur nglalinin timpal kuliahné. Dikénkéné kanti peteng mara ia mulih. Reramané Gedé Badung suba kaliwat polos, sabilang aminggu suba baanga pipis kewala kija kadén abana ajak Gedé Badung. Tusing pesan taén baanga kurenané jumah.

“Dé..maceki yuk…”

“Peh..semeng-semengan kéné suba ngajakin maceki. Mai dini malu negak. Kénkén né?miegan buin ajak kurenané?” Gede Yasa ané sedeng ngumbah montor makesyab nepukin timpalné semengan suba jumahné. Lamun suba kéné pastika suba Gede Badung miyegan ngajak Luh Gadung.

“Ae…gedeg pesan basangé ajak Luh Gadung. Pragat nguél dogen! cara becica ujanan. Uyut! ngaé kupingé empeng!” Gédé Badung negak sambilanga nglepus maroko. Limanné ngejer ngraosang apa ané rasaanga makurenan ajak Luh Gadung.

“Kénkenang iraga demen ngoyong jumah, kurenané pragat ngajak miyegan. Sing pesan taen rahayu.”

“Hahhahaha…da pragat miegan dé, ingetang pianak ané di tengah basangé. Uleh-ulehang bedik gedeg basangé.” Kedék ngrikik Gedé Yasa ningehang pasadun timpalné. Inget dugas mara matunangan, tusing dadi palas. Gedé Badung nyambatang tusing ada anak luh ané ngerti tur polos cara Luh Gadung di guminé. Jani disubané nganten makejang mabading.

“Ahh..suba, suba sesai ngalah. Kéwala mula tusing nyidaang adung. kéweh!yén sing ké ulian pianak suba makelo kakalahin!Tusing taén ngaénang lega kurenan.”

“Hahahhaha…prajani nagih ngalahin kurenan. Ipidan dugasé matunangan sing ja taén miegan kéné.”

“Ah…sigugé mula uli ipidan suba tawang. Apa buin Luh Gadung mula anak sugih. Ba orahin yén sing ulian beling sing kal juang. Mula tulis gidaté jelé. Kenehé macanda lakar anggon tunangan ba sagét beling. “Giet-giet Gedé Badung nuturang indik kurenané sambilanga bareng nyongkok di sampingné Gedé Yasa ané iteh ngosod montorné kanti malengis.

“Sing dadi ngraos keto Dé. Nak suba karman Gédéné to, ipidan bes bek gédé ngelah tunangan bes bek ngae sakit anak luh, nah..maan karma adané.”

“Kenken cai adi jeg demén asané iraga kéné. Misi ngraos ané pidan-pidan. Enu truna mula sepatutné milihin tunangan, apang…” Nelik Gedé Badung ningehang raos timpalné ané cara nyengahin, demen nepukin déwékné sangsara. Kondén pragat ngraos Gedé Yasa suba buin nyengah-nyengahin Gedé Badung ané suba buka borbor déwékné.

“Apang kenken? apang jani nyesel?Gedé…gedé…to angkat malu telpuné uli tuni mamunyi!” tepukina ajak Gedé Yasa telpunné Gedé Badung ané pejanga di mejané mamunyi. Gedé Badung ngenggalang nyagjag.

“Ahh…Luh Gadung. paling matakon dija né, ngudiang, jam kuda mulih. Tengilin dogen!” Mara tepukina telpun uli Luh Gadung langsung matianga hpné apang sepalan tusing ada ngugul.

Gedé Badung ané suba gedeg pesan ajak kurenane, iteh maceki tur matuakan ajak timpal-timpalé. Sawai-wai mula tuah maceki tekén mabuk-mabukan dogén gaéné. Timpal-timpalné patuh masi, makejang tusing ngelah gae. Tuah matuakan dogén bisané. Di Warung Luh Ayu matimpal tuak tur maimbuh kenyem manis dagang tuak jegeg makejang saling kedékin ngilangang rasa sebet, ngilangang rasa inguh. Tusing inget apa-apa.

“Dé…tawang orta ané sedeng hot ?

“Kenken? Orta apa?”

“Pratima di pura Dalem ilang! Jeleme sing ngelah otak ané memaling!”

“Mimihhh…nyén bani ngmaling pratima sada di Pura Dalem.”

“To suba jelema buduh, yén menurut icang né..asané sing nyaman iragané nak Bali ané ngmaling. Pasti jeleme dauh tukad!”

“Da ngraos keto bli…sing tadi misunayang anak lén. Nyén orahang bli? Dagang bakso ané sai liwat dini?Nyanan dingeha ajak anakné, bisa dadi ieg gedé!”

“Aaah…luhh ayu jeggeeegg..Da bareng-bareng! Selegang madagang, baang ngidih bedik kenyeme. Hahahahha…”

“Kewala dé..dingeh-dingeh icang né, kéwala cai da gedeg nah..Ada anak nepukin cai, pesu uli pura Dalem dugas purnamané sakondén pratimané ilang. Ento awanan liu kramané pakrimik ngortaang cai. Kewala tenang dogén icang suba nengkikin sabatek jelema ané ngorahang cai mamaling. Sing percaya icang, cai kanti nyemak pratima. Icang ané gedeg gati ningehang bungut kramané ané ngawag-ngawag ngraos.”

“Ngudiang icang mamaling pratima, masumpah bani kene sengkala icang yén saja icang maling. Pang sing slamét panak icangé ané enu dibelingan, icang bani. Ngaé-ngae dogén. Dugas purnamané makejang anaké ka pura dalem, icang tusing ané si duri, to Gede Yasa ané biasa makedas-kedas takonin, apa Mas Jarwo dagang baksoné ané paling duri mulih. Ngudiang Icang..Ahhh..kal mulih malu! Ngaé gedeg basang dogén ortan cainé. “

“Dé…de..da ngambul, da gedeg. Misi masumpah-sumpahan keto! Da cai masumpah icang nak percaya. “

“Baahhh..mirib gedeg Gede ningehang orta keto, aduuuhhh…mula kéweh kene idup di guminé. Luungan punyaahh…sing ada ingetang buuin…hahahha…’

            Mula saja désané Gédé Gadung suba tusing aman cara ipidan. Pratima ané makunci di gedong panyimpenan nyidaang ada anak ngmaling. Krama désané saling cureng. Ada ngorahang Mas Jarwo ané madagang di samping pekené. Ada masi ngorahang buruh di umah kepala désané ané uli Lombok. Makejang saling kadén, makejang saling tuding. Polisi suba mriksa tongos pratimané ané ilang, enu lakar selidikina nyén ané mamaling pratimané ento.

            Gedé Gadung ngrumuk mulih uli warung. Basangné gedég pesan ningehang orta ané sedeng santer di desa. Peluhné makocogan ngaé bajunné belus buka ukud. Awakné mrasa dingin, mirib ulian gedég basangné lebihan. Neked jumah dapetanga kurenané ngeling di pasaréané.

“Bli anak kija sujatiné bli uli tuni?’

“Nengil..da uyut. Bli sedeng gedeg pesan ne..Da ngaé basang bliné uledan Luh!”

“Sing..sing ja keto bli, Bli suba ningeh orta? Orta indik bli..”

“Bah..nyai mula anak luh bengkung!pulesang ibané. Orta di rurungé telah duduk nyai aba mulih. Ngaé basang gedeg dogen. Magedi uli dini.. Nyeb basang awake nepukin nyai pragat ngeling.”

            “Kéné suba Bli jani, malenan pesan ngajak ipidan. Ipidan kene keto janjiné. Jani disubané anggon kurenan apa tusing mabukti. Ngudiang bli galak keto, tiang masi sebet kurenan tiangé orahanga maling. Tiang nak sakit ati masi Bli. Bli nguluk-nguluk dogén. Ngaku suba mailehan ngalih gaé kewala kanti suba atiban makurenan tusing masi ada panggilan. Mamunyah dogén gegaén bliné. Kenkenang sing kadéna maling!”

“Yén kene dogen unduké tiang mula lakar magedi uli dini. Tusing ja taen runguanga tiang dini.”

Tusing ja ngraos apa buin, Luh Gadung ngambul mulih. Nékéd jumah ngeling ia sigsigan nuturang indikné makurenan ajak Gedé Badung. Memené ngeling sigsigan ningehang raos pianakné buka kéto. Bapanné ané uli tuni suba naenang gédég macelep ka tengah kamarné saha pesu ngaba keris.

“Bapa..bapa lakar kija?”

“Dija lakuna anaké muani beler to jani, lakar alih! Yén tawang kene dadiné tusing ja lakar baang bapa Luh nganten! Bapa lakar ngajak cucun bapané, tusing ja kanti meratin muaniné totonan.”

“Da..Pa..ngoyong malu, inget-ingetang ragané. Da pesan malaksana kéné!”

“Méméné nengil dogen!apa méméne tusing gedeg pianak iraga keneanga! Jani lakar alih malu warangé apang tawanga kénkén bikas pianakné!”

“Da..da pa…eda pesan bapa kemu. Matuan tiangé tusing nawang apa. Tiang ulian tusing juari masadu kemu krana matuan tiangé polos pesan ajak tiang. Depang apang tusing tawanga pianakné kéne. Inget bapa dugas tiang mara tawanga beling, matuan tiange bah di arep metenne tur makelo gelem, apang tusing ulian tiang buin gelem matuan tiangé pa. Lek tiang buka kene.

“Sing…sing misi kene keto buin. Depang bapa ané mragatang jani. yén tengilin lakar nglantas Luh jekjeka. Jani apang pada-pada sakit pang sepalan.

“Da..eda pa..da…aduhhhh…aduhhh…”

“Kenken luh…kenken”

“Sakit…aduuuhhh..sakit pesan me…aduhh…”

“Pa…kenkenang..kenkenang jani ne...Getih…getih pa…”

            Luh Gadung suba tusing inget tekén déwék. Peteng karasayang guminé. Getihné makacakan ngebekin celanané. Mémé bapanné paling nepukin pianakné buka kéto. Peteng misi angin baret Luh Gadung plaibanga ka rumah sakit. Disubané inget paling Luh Gadung nepukin mémé bapanné ngeling di sampingné. Makesyab Luh Gadung nepukin basangné suba mawali kadi jati mula.

“Me….dija pianak tiangé Me..Dija mé..”

“Da malu ento kenehanga Luh. Jani gedénang bayuné apang seger. Apang pesu uli rumah sakit.”

“Luh..suud suba makurenan ajak Gedé. Jumah suba ngoyong sakit tangkah bapanné nepukin luh buka kéne. Apa buin jani gedé suba…”

“Pa..mai pesu malu, da ngraos ané boya-boya dini. Baang Luh Gadung masaré. Luhh…da ngenehang apa buin, jani apang seger dogén luh malu.”

“Pa..adi tusing pesan bapa ngelah pangrasa. Ngudiang bapa misi nyambatang I Gede dia arepné I Luh?Sing pedalem pianake buka keto. Depang suba anaké muani ento di penjara.. Ngaé iraga lek dogén.” PE


TAGS :

Dewa Ayu Carma Citrawati

Dewa Ayu Carma Citrawati, lahir di Getakan, Klungkungm 24 Februari 1990. Akrab disapa Citra. Memiliki hobi yang sangat jarang disukai oleh anak muda seusianya, yaitu menulis karya sastra dengan Bahasa Bali. Menerima Anugerah Sastra Rancagé 2017 untuk buku kumpulan prosa pendek berbahasa Bali ‘Kutang Sayang Gemel Madui’ dari Yayasan Kebudayaan Rancagé. Buku yang telah diterbitkan yakni Smara Reka (2014), hasil kolaborasinya dengan sang suami dan Kutang Sayang Gemel Madui (2016).

Komentar