Mémé Rai

Bukalapak

Sabilang ningehang angklung Mémé Rai jerit-jerit. “Matiaaaaaaaaaaaaaaaaaang tip-é! Matiaaaaaaaaaaaaaaaaaang!” Ia jejeh sabilang ningeh munyin angklung setéla tekén kaponakanné. “Sing dadi lénan tekén angklung munyiang? Sing nglah keneh kénkén? Pisagané masi itungin. Eda awaké dogén apang itungina. Masan gumi sayah kakéné, angklung masetél. Ngaé bayu inguh dogén. Ento pisagané tawang? Suba uli telung dina gelem. Cai jelema tusing rungu tekén pisaga. Ngéndah dogén. Mémé ané lek tawang? Sing bisa nongosang pagelahan adana. Kadén iba dogén nglah tip buka jani. Ajak makejang suba nglah, méh melahan tekén gelahan ibané. Tusing buka iba mara nglah ajumé ngentah.”

Kebus kuping tiangé ningehang, sakéwala kaponakané kedék ingkel-ingkel. Bungker ngedékin pernah méméné jerit-jerit buka anak karauhan. “Jelema sing madalem anak tua.” Tiang ngrieng. “Patuhang awak truna ajak anak tua. Manian lakar kétoanga masi tekén panakné. Sing pesan bisa ngrasaang anak lén.”

Prajani gantina baan wargasari, nyak tegtegan Mémé Rai. Yén sing kéto, bisa entunganga tip-né. Degdegan kenehné misi bareng mawargasari Ida Ratu Saking Luhur. Kemik-kemik bibihné suud nengkik buka ibusan. Mirib suba tawanga Mémé Rai buka kéto sabilang ningeh angklung prajani jejehné pesu.

Ipidan dugas somahné ngalahin sabilang dina setélanga angklung mirib ento neket gati di kenehné sangkan buka kéto. Somahné ané satia tekén awakné lantas ngalahin maluan, maan mabesen, “Yén beli maluan, alihang beli angklung ento satmaka gending lakar nujuhang pajalan utawi tongos beliné. Orahin di majalan beliné ka sema apang mesuang gending Goak Ngalok apang sayan res rasan keneh beliné.”

“Eda ja soléh-soléh itunganga. Mati suba mabesikan ajak idupé. Makejang suba nawang. Meled apang di matiné tetep idup, apang tusing di idupé suba mati. Ento ja malu yasaang,“ kéto Mémé Rai nyautin, sambilanga mempen daganganné lakar abana mani semengan.

Sabilang ngatelun, Mémé Rai ka peken. Ia ngadep bunga, ngadep don biyu lan ngadep jukut-jukutan. Dikénkéné ngadep jaitan canang sekar. Ento tendaka sabilang pekenan. Bapa Putu Gria magaé ka cariké. Carik ulian nyakap. Yén nuju melah asil padiné liunan maan. Adané anak nyakap. Mabagi telu, ané nglahang duang bagi, ané nyakap abagi. Lénan tekén kéto miara sampi apasang. Jani, sampiné suba beling ada ané lakar antianga tekén Bapa Putu Gria.

Mirib suba pajalan idupné Bapa Gria, sedek ngarit ujané bales gati, misi kilat saling sanderin, mara bangun lakar ngisidang padangné lantas sander kilap. Tusing bakat tulung. Bungluh baan keras kilapé mesuang apiné. Makejang magruéng madalem Bapa Putu Gria. Lungsuranga déwasa ka Gria. Nikaina ngulapin apang lanus pajalanné Bapa Putu Gria, buin awuku abénanga nyemak ané pinih cerika. Nistha anaké ngorahang, sakéwala utama masi dadiné. Mémé Rai inget tekén pabesenné. Isinina panagihné alihanga angklung, mirib ento negul kenehné Mémé Rai.

            “Jelema jail. Suba tawanga, jejeh ningehang angklung. Masi ngéndah. Yen sing inget suba tua, suba kalangseg.” Mémé Rai ngrieng. Paningalané masawang barak. Ia énggal-énggal ka paonné. Mumpunin kétélné ané suba badeng senged baan sesai pumpunina. Ia anak tua tusing bisa nganggo kompor gas. Enu nganggo saang. Taén ipidan kaponakanné meliang kompor gas, ngletékang dogén suba jejeh. Ping kuda-kuda urukanga tekén kaponakanné masi tetep buka kéto lantas buung krana suba tusing bani.

             “Apa madan takut?” kéto Mémé Rai mamunyi tekén kaponakanné. “Yén suba takut, apa tusing baniin. Eda mémé buin belianga kompor buka kéto. Depang suba mémé nganggo saang buina jani sayan liu ané nganggo kompor gas, sinah lakar liu saangé. Tusing kanti meli gas.”

            “Yén nganggo gas énggalan, Mé. Ngletékang dogén suba ngendih. Tusing badeng kétélé, tusing buka kétél Memené ento, selem denges buka jueté nasak.”

            “Saja pesan. Kéto masi, pipisé énggal pesu uli kantongé.”

            Kaponakanné mablekis kedék. “Saja masi, Mé. Dueg masi I Mémé.”

            Mémé Rai tusing nglah sentana. Tuah kaponakanné ngrunguang. Ia anggona pagantungan idupné. Suba tawanga yén tua, sinah lakar tusing nyidaang ngujang-ngujang. Tuah ngantiang pilehan matan ai mabileh kauh dogén. Sabilang dina tuah ngiasaang awakné dogén. Mémé Rai mula dueg majaitan, dueg matembang, sakancan tembang tawanga. Sakancan indik bebanten tawanga. Koné ipidan dugasné enu bajang demen gati mlajah di gria apang bisa majaitan, apang nawang indik nyoroh banten. Sabilang dina ngayah kanti cacep majaitan. Selegé ngranayang bisa. Bapa Putu Gria masi dugasé enu truna pepes ngiringang Prandha Gdé. Ulian sesainé matepuk ngranayang ada keneh demen ajak Mémeé Rai. Buina ada masi ané ngujuk-ngujukin apang nyak mabesikan. “Botol maan tekepa,“ kéto anaké nyambat. “Mémé Rai demen majaitan, Bapa Putu Gria demen ngiringang Prandha Gdé. Majalan idupné kanti tua buka kakéné masi tusing nglah sentana. Sakéwala, ia tusing sanget jejeh krana suba ada kaponakanne ané lakar nuléngayang.

            “Runguang pesan I Mémé. Eda kanti anak lén ngrunguang I Mémé. Inget tekén kawitan, inget tekén sanggah. Lamun apa sugihé lamun tusing inget tekén kawitan lakar tusing tegteg. Jemetang masi awaké mlajah. Eda ajum.”

            “Nah Pa. Madak apang sida kisinin pangidih Bapa.”

Tilémé dibi tumben pesan kaponakanné ngipiang Bapa Putu Gria. “Tu, awak suba sayan kelih adana. Ingetang mlajah. Eda jailé tuutanga. Ditu, I Pekak ngejang sakancan rerajahan. Bapa ipidan tusing bani mlajahin. Yén telebang rerajahané ento, Putu bisa indeng-indeng di petengé. Kija keneh Putuné lakar kisinin.”

            “Ngujang tusing Bapa mlajahin ipidan?”

            “I Pekak mabesen. Manian yén ada lekad dini. Ciriné buka Putu, ento pinaka Pekak suba numitis. Pekak lakar nglanturang paplajahan ané tondén pragat.”

            “Ento sangetang Bapa. Gugu I Pekak. Baang ja tiang nuutang paileh gumi buka jani. Jani, ané utama, énggal maan pipis, bisa ngétangang galah, mara akar bisa nepukin bagia.”

            “Sakéwala, Tu, apang tetep inget tekén Widhi. Eda engsap. Mlajah ento, ngayah  tekén Widhi.”

            Mani semengan takonina Mémé Rai. “Mé, jeg tuara-uara ipian tiangé Mé.”

            “Sinah ipian misi angklung? Apang Mémé énggal mati.”

            “Tusing Mé. I Bapa ngorahin apang mlajahin rerajahan ané tamianga tekén I Pekak. Saja ada tetamianné I Pekak? Koné yén mlajahin ento, bisa makeber buina bisa indeng-indeng nuju petengé.”

            “Yén Putu indeng-indeng, dadiné mémé padidian di pondok, kéto? Melah keneh Putuné ngalahin mémé padidian?”

            “Tusing ja kéto keneh tiangé Mé. Koné yén mlajah, patuh tekén subakti tekén kawitan. I Bapa mamunyi kéto.”

            “I Bapa runguang suba amah api.”

Mémé Rai mamunyi padidiana “Ampurayang Mémé Tu. Malah pesan dibi bakat anggon danyuh rerajahanné I Pekak.”


TAGS :

IBW Widiasa Keniten

Ida Bagus Wayan Widiasa Keniten lahir di Giriya Gelumpang, Karangasem. 20 Januari 1967. Lulus Cum Laude di Prodi Linguistik, S-2 Unud 2012. Tulisan-tulisannya tersebar di berbagai media massa berupa esai, karya sastra maupun kajian bahasa dan sastra baik dalam bahasa Indonesia maupun bahasa Bali. Cerpen-cerpennya pernah memenangkan lomba tingkat Nasional maupun provinsi.

Komentar